Ажлын туршлага судлах үйл ажиллагааны үеэр өөрийнхөө хамгийн их сонирхож байгаа ажил мэргэжлийн талаар илүү тодорхой зүйлийг мэдэж авах боломжтой юм. Сонирхож буй ажил мэргэжлийн чиглэлээр ирээдүйд ажиллахад ямар орчин нөхцөлд ямар үүрэг даалгавартай ажиллах, хувь хүний болон боловсрол, сургалтын ямар чадамж эзэмшсэн байх ёстой талаар илүү сайн ойлгож, мэдэх болно. 

Ажлын туршлага судлах гэж ямар үйл ажиллагаа вэ? 

Энэ нь сонирхож буй ажил мэргэжлийн чиглэлээр тодорхой нэг байгууллага, компанийн үйл ажиллагаа, өдөр тутмын ажилд богино хугацаанд оролцож, ажиглалт хийх үйл ажиллагаа юм. Хугацаа нь 1-2 өдрөөс эхлээд 7 хоногийн хугацаатай байж болно. 

Яагаад ажлын туршлага судлах хэрэгтэй вэ? 

Энэ үйл ажиллагаанд хамрагдах нь дараах ач холбогдолтой. Үүнд:

• Өөрийн сонирхож буй ажил мэргэжилтэй ижил төстэй олон янзын ажлын талаар мэдэх
• Ирээдүйд хийх ажлын талаар хүмүүстэй холбоо тогтоох, өөрийгөө таниулах
• Сонирхож буй ажил мэргэжлийн чиглэлээр бага ч болов туршлага хуримтлуулах, шаардлагатай чадамжийн талаар ойлголттой байх, зарим нэг чадамжийг суурь түвшинд эзэмших
• Ажлын бодит орчны талаар ойлголт, мэдлэгтэй болох
• Хөдөлмөр эрхлэгчийн жинхэнэ, бодит туршлагатай болох
• Тухайн ажилд орох процессын талаар ойлголт, мэдлэгтэй болох

Хаанаас эхлэх вэ? 

Ажлын туршлага судлах байгууллага, компани олох нь тийм ч амар зүйл биш. Ялангуяа эрсдэлтэй нөхцөл бүхий ажлын хувьд бүр ч амаргүй. Учир нь ажил олгогч таны аюулгүй байдал, эрүүл ахуйг хариуцах шаардлагатай болдог. Гэхдээ битгий санаа зовоорой. Ажил олгогчид “үгүй” гэж хэлсэн ч урам хугарсны хэрэггүй. Хэрэв үгүй гэж хэлбэл яагаад гэж асууж бай. Хэрэв “үгүй” гэх шалтгаан нь таны настай холбоотой бол энэ нь ажил хөдөлмөр эрхлэх биш харин туршлага судлах, ажиглах үйл ажиллагаа байна гэдгийг сануулаарай.  Хэрэв таны санал болгож буй хугацаа “үгүй” гэх шалтгаан бол хугацаагаа өөрчилж, тэдний боломжтой гэх үед эхлүүлж болно. Туршлага судлах үйл ажиллагааг эхлүүлэхтэй холбоотой дараах зүйлийг санал болгомоор байна. Үүнд: 

• Ажлын туршлага судлах үйл ажиллагааг аль болох эрт эхлэх хэрэгтэй. Учир нь туршлага судлах байгууллага, компани олох, туршлага судлах зэрэг нь хугацаа нэлээд шаарддаг.
• Анги удирдсан багш, сургуулийнхаа нийгмийн ажилтан эсвэл орон нутгийн Хөдөлмөрийн хэлтэстэй холбоо тогтоогоорой. Тэд таныг тодорхой байгууллага, компанитай холбож өгч болох юм.   
• Ажлын туршлага судлах байгууллагад гэр бүлийн гишүүд эсвэл найз нарын гэр бүлийн гишүүдийн нэг нь ажилладаг бол илүү давуу тал болно.
• Ажлын туршлага судлах байгууллагынхаа хүний нөөцийн ажилтантай эхэлж холбоо бариарай. Тэдэнд өөрийнхөө сонирхол, зорилго, энэ үйл ажиллагаа яагаад чухал байгааг тайлбарлаарай. 
• Туршлага судлах байгууллага, компанийн үйл ажиллагааны чиглэл, ажилтны тоо, ажлын нөхцөл, тэр дундаа аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн нөхцлийг сайн судлаарай.
• Туршлага судлахаар зөвшөөрсөн үед анги удирдсан багш, эцэг эх, асран хамгаалагчиддаа заавал мэдэгдэж, зөвлөлдөөрэй.   

Ажлын туршлага судлах үеэр юу хийх вэ? 

Туршлага судлахыг зөвшөөрсөн эхний өдөр дараах зүйлийг анхаараарай. Үүнд: 

• Тухайн байгууллага, компаний зорилго, зорилт, үйл ажиллагааныы хуваарийг судлах
• Тухайн байгууллагын аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн журам, дүрэмтэй танилцах
• Хүний нөөцийн ажилтан эсвэл даргаас хэн гэдэг ажилтан өөрийг чинь удирдахыг асууж мэдээд, тухайн ажилтантай уулзаж өөрийн зорилгоо танилцуулах 
• Удирдагчаас гадна бусад ажилтан ажиллагсадтай танилцах
• Хэрэв өвчтэй эсвэл ажлын байранд ирж чадахгүй бол яах тухайгаа асуж мэдэх 
• Таны туршлага судлах үйл ажиллагааг удирдах ажилтантай уулзаж, юу ажиглах, юу судлах талаар төлөвлөгөө гаргаж мөрдөхийг хичээгээрэй. 

Туршлага судлах үеэр сурч мэдэх зүйл 

Ажлын туршлага судлахаар тодорхой нэг байгууллага эсвэл компанид байх үед та дараах мэдлэг, ойлголтыг олж авахыг хичээгээрэй. Үүнд:

• Бусад ажиллагсад: Тухайн байгууллага, компанийн бусад ажиллагсадтай харилцаж, төрөл бүрийн ажил мэргэжлийн талаар судлах.
• Өөрөө хийж үз: Удирдагчийн шууд удирдлага дор зарим нэг энгийн ажлуудыг хийж үзэх. Гэхдээ өөрөө дур мэдэн хийж болохгүйг хатуу санаарай.  
• Ямар нэг төсөл хийж үз: Бие дааж төсөл боловсруулах, түүнийг хэрэгжүүлэх сургалтанд хамрагдаарай.
• Үр дүнгээ бусдад танилцуулж илтгэ: Удирдагч болон бусад ажилчдад зориулан төслийнхөө үр дүнг танилцуулах илтгэл тавиарай. 
• Ажлын ярилцлагын туршилтад орох: Ажилтанг шинээр яаж ажилд авдаг талаар сурч мэдэхийн тулд ярилцлагад ороод өөрийгөө туршаад үзээрэй. 
• Ажлын туршлага хуримтлуулахдаа тодорхой хязгаартай бай: Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн нөхцлөөс шалтгаалан бүх ажлын байранд туршлага хуримтлуулах боломжгүй гэдгийг санаарай. Ирээдүйд танд илүү олон боломж гарна гэдгийг санаарай. 

Яавал илүү сайн ажлын туршлага хуримтлуулах вэ?

Ажлын байранд илүү олон цагаар туршлага хуримтлуулахын тулд дараах зааварчилгааг дагахыг хичээгээрэй.Үүнд: 

• Бусад хүмүүст сайхан сэтгэгдэл төрүүлэх: Цагтаа ир, зүй зохистой хувцасла, нөхөрсөг бай, итгэл дааж сур. 
• Зорилготой бай: Танаас ямар зорилгоо ажлын туршлага хуримтлуулах шаардлагатай байгааг асууж мэднэ. Ирээдүйд хийхийг хүсэж байгаа ажлын талаар бодож, ямар чадвар эзэмших эсвэл чадвараа сайжруулах хүсэлтээ байгаагаа хэлээрэй. 
• Зохион байгуулалттай бай: Заавар, журмыг анхааралтай сонсож, мөрдөх хэрэгтэй ба чухал үйл ажиллагаа, түүний хугацааг сайн тэмдэглэж аваарай. Тодруулах шаардлагатай зүйл гарвал санаа зоволтгүй асуугаарай.
• Оролцоотой бай: Хийж чадах зүйлдээ анхаарал хандуулж, энд оролцох боломжтой эсэхийг асуугаарай. Тэдний хийж байгаа зүйлд яаж тусалж болох тухай асууцгаарай. 
• Саналаа хэлж бай: Өөрийнхөө санал бодлоо хэлэхдээ санаа бүү зов. 
• Хамтран ажилладаг хүмүүстэйгээ танилц: Өөрийгөө бусдад танилцуулахыг хичээ. Хүмүүсийн асуултад хариулах бэлтгэлтэй байгаарай. Мөн тэднээс ажил үүрэг, тулгардаг бэрхшээлтэй холбоотой асуулт асуугаарай. 
• Холбоотой бай: Ажлын туршлага хуримтлуулах үйл ажиллагаа дууссаны дараа зарим хүмүүстэй холбоотой байж болох эсэхийг асуугаарай. Энэ нь танд ирээдүйд ажил хөдөлмөр эрхлэхэд их тустай.  
• Амжилтынхаа талаар бүртгэл, тэмдэглэл хийж бай: Хийсэн бас сурсан зүйлийнхээ талаар зураг, ажлын дэвтэр, өдрийн тэмдэглэл хөтөлж байгаарай. Ирээдүйд ямар нэг ажилд орох хүсэлт гаргахад энэ тэмдэглэл их хэрэг болно. 
• Бусдаас санал, зөвлөмж авч бай: Хамт ажилладаг хүмүүсээс албан болон албан бус байдлаар санал, зөвлөмж аваарай. 

Хэрэв сонирхож буй ажил мэргэжлийн чиглэлээр ажлын туршлага судлах байгууллага, компани олж чадахгүй бол яах вэ? 

Ямар ч ажлын туршлага өөрт чинь үнэлж баршгүй ач холбогдолтой байх бөгөөд дараах чадварыг эзэмшүүлнэ. Жишээ нь: 

• Цагийн ажил: кафед ажиллавал хэрэглэгчидтэй хэрхэн харилцах, мөнгөтэй хэрхэн харьцах зэрэг чадвар эзэмших боломжтой 
• Сайн дурын ажил, зуны сургалт, хобби: багийн спорт таны харилцах болон багаар ажиллах чадварыг сайжруулна. 
• Орон нутагт уламжлал болгон зохион байгуулагддаг үйл ажиллагаанд олон янзын чадвар эзэмших боломжтой.